Η ΤΡΑΓΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΚΗ ΕΦΕΝΤΗ
(Αφιέρωμα στην επέτειο της Απελευθέρωσης των Ιωαννίνων την 21η Φεβρουαρίου 1913)
Όλοι μας έχουμε τραγουδήσει το Τραγούδι “Τα πήραμε τα Γιάννενα μάτια πολλά το λένε, όπου γελούν και κλαίνε….”. Όλοι μας έχουμε διαβάσει για τον ηρωικό αγώνα του στρατού μας και για την πολύ δύσκολη μάχη στο Μπιζάνι, που ήταν καθοριστική, για την πτώση της πρωτεύουσας της Ηπείρου.
Για την κατάληψη των Ιωαννίνων υπάρχει μια ιστορική αναφορά, που, δυστυχώς, λίγοι γνωρίζουν και πολύ λιγότεροι έχουν μελετήσει. Η ιστορική αυτή αναφορά έχει για πρωταγωνιστή της τον ήρωα Νικολάκη Εφέντη.
Ο Νικολάκης Εφέντης ήταν Έλληνας, που κάποια στιγμή, όπως συνέβη σε πάρα πολλές περιπτώσεις εκείνα τα χρόνια, ασπάστηκε τον ισλαμισμό. Το επώνυμό του ήταν Μιζαντζιόγλου. Σαν μουσουλμάνος όμως ονομαζόταν Νικολάκη Εφέντης.
Ήταν αξιωματικός του τουρκικού στρατού και προσέφερε πολλές υπηρεσίες όταν κτιζόταν το οχυρό στο Μπιζάνι, που κατασκευάστηκε από τον, πολωνικής καταγωγής μηχανικό, Ζίγκμουντ Μινέικο. Του είχε ανατεθεί μάλιστα και το καθήκον για τη συντήρηση και την προστασία του οχυρού από πιθανές δολιοφθορές.
Ο Νικολάκη Εφέντης όμως, παρόλες τις εκδουλεύσεις και τα προνόμια που απέκτησε σαν αξιωματούχος της Υψηλής Πύλης, έκρυβε, βαθιά μέσα στην ψυχή του, μια απέραντη αγάπη για την Ελλάδα και την είχε εκμυστηρευτεί σε ελάχιστους ανθρώπους , επειδή ήθελε να κρατάει τα προσχήματα και να μην πέσει στη δυσμένεια των προϊσταμένων του. Οι άνθρωποι που γνώριζαν το μυστικό του Νικολάκη Εφέντη ήταν ο Μητροπολίτης Ιωαννίνων Γερβάσιος και ο Αθανάσιος Τσεκούρας.
Το Γενάρη του 1913 ο Ελληνικός Στρατός είχε αποφασίσει να προβεί, με όλες του τις δυνάμεις, στην επίθεση, που θα κατατρόπωνε την τουρκική άμυνα και θα έμπαινε νικηφόρα στα Γιάννενα.
Όμως τα πράγματα δεν ήταν τόσο εύκολα. Σε προηγούμενες επιθέσεις ο ηρωικός στρατός μας υπέστη πολλές απώλειες από τα κανόνια, που ήταν άριστα τοποθετημένα στα οχυρά του Μπιζανίου. Ειδικά ένα από τα οχυρά αυτά, που έφερε το όνομα ΣΚΥΛΛΑ, ήταν αυτό, που, κυριολεκτικά, έδινε πλεονέκτημα στην τουρκική άμυνα. Έπρεπε επειγόντως να εξουδετερωθούν αυτά τα οχυρά και να σιγήσουν τα κανόνια.
Τότε, με πολύ μεγάλη μυστικότητα, κλήθηκε στη Μητρόπολη ο Νικολάκη Εφέντης και, με τις νουθεσίες και τις προτάσεις του μητροπολίτη, κάθισε κι έφτιαξε τα σκαριφήματα με τις πραγματικές θέσεις και τον οπλισμό των οχυρών.
Ταχύτατα μεταφέρθηκαν οι πληροφορίες στους Έλληνες αξιωματικούς και την επόμενη μέρα πραγματοποιήθηκε η μεγάλη επίθεση. Τώρα όμως τα ελληνικά πυροβόλα έστελναν τα βλήματά τους, με χειρουργική ακρίβεια, στους στόχους.
Σε λίγο τα κανόνια σίγησαν και ο Εσάτ Πασάς υποχρεώθηκε να παραδώσει την πόλη των Ιωαννίνων και ολόκληρη την Ήπειρο στον αρχιστράτηγο και διάδοχο του θρόνου τότε Κωνσταντίνο.
Όμως η μοίρα του Νικολάκη Εφέντη ήταν τραγική. Η οικογένειά του ζούσε στη Σμύρνη. Σε λίγες μέρες όλοι οι Τούρκοι και ο Νικολάκη Εφέντης, ασφαλώς, έφυγαν για την Τουρκία.
Κάποιος Έλληνας δημοσιογράφος όμως έγραψε στην εφημερίδα του την ιστορία αυτή, θέλοντας, βέβαια, να δείξει τον ηρωισμό και τη γενναιότητα του Νικολάκη Εφέντη. Οι Τούρκοι διάβασαν το άρθρο κι όταν έφτασε στη Σμύρνη τον εκτέλεσαν με φρικτό τρόπο. Μαζί του εκτελέστηκε κι όλη η οικογένειά του.
Τα πήραμε τα Γιάννενα λοιπόν αλλά θρηνήσαμε παράλληλα το χαμό του ηρωικού αυτού ανδρός. Μαζί με τη χαρά της απελευθέρωσης οι Γιαννιώτες ένιωσαν και την πίκρα του χαμού του Νικολάκη Εφέντη.
Στην περίπτωσή μας έχει απόλυτη εφαρμογή ο στίχος του μεγάλου μας Μεσολογγίτη ποιητή Μιλτιάδη Μαλακάση. “Χαρά και λύπη αλίμονο βαδίζουν πλάι πλάι”.
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Π. ΤΟΠΑΛΗΣ
